De wonderbaarlijke combinatie Bach-Bukowski
Het Parool, 13-6-03, Jos Bloemkolk

De pianist/zanger Willem van Ekeren doet iets heel onwaarschijnlijks. Hij zingt gedichten van literaire drankneus Bukowski op stukken van Bach. Hij doet dat zeer overtuigend. Vanavond treedt hij op in Amsterdam. ‘Bach en Bukowski zijn fonteinen’.

HOE ZEG je? Maar dat kan immers niet? Je kunt toch niet twee werelden die zozeer gescheiden zijn, aan elkaar koppelen? Gedichten van Bukowski zingen op stukken van Bach – sorry, maar dat is: drankneus schrijft de tekst van de Matthäus. Dat kan niet.
Het kan wel. Het kan zelfs zeer overtuigend. De Haagse pianist/zanger Willem van Ekeren speelt stukken uit Das wohltemperierte Klavier en zingt daar op een eigen melodielijn gedichten bij uit The last night of the earth poems van de Amerikaanse schrijver Charles Bukowski (1922-1994). Wonderbaarlijk passend.
Van Ekeren zingt met een doorleefde, bluesy stem. Bach kan dat hebben. De gedichten zijn van een grote zeggingskracht. De eerste strofe van The idiot: I believe the thought came to me/ when I was about eleven years old:/ I’ll become an idiot. En daaronder de fuga in D groot.
Willem van Ekeren (47) kreeg zijn gedachte, toen hij in december 1997 in bed lag met The last night etc. en bij het prachtige gedicht You know and I know and thee know het even prachtige f moll preludium hoorde in zijn geestes-oor. Dat was in een periode dat zijn ‘kamerpoptrio’ Beatty AcqueMAI ter ziele was gegaan en hij zijn toevlucht zocht in die goede oude Bach.
“Ik wil niet zeggen dat het een openbaring was, maar het was zo opwindend dat ik het de volgende dag meteen ben gaan uitpoberen op een plek waar ik een piano had. Ik hoorde het namelijk niet meteen helemaal. Ik ben geen Mozart. Ik moest achter de piano zitten. Ik merkte dat het muzikaal kon. Dit was waar ik jarenlang naar op zoek was geweest. Ik heb het gevoel dat Bach-Bukowksi de ultieme combinatie is.”
“Voor mij is dat niet zo vreemd. Ik heb al jong een klassieke piano-opleiding gehad. Wat Bach en Bukowksi gemeen hebben, is hun glasheldere genie. Bukowski is zo simpel en zo doeltreffend. Hij vuurt heel gerichte missiles op je af. Zo crystal clear kunnen schrijven, terwijl je zo veel drinkt. Die helderheid heeft Bach ook: een fontein. Dat gaat maar door en nooit ben je ermee klaar. Ik speelde laatst voor een van mijn leerlingen zo’n inventie, een simpel leerstukje, en daar zit het al in, hoewel je Bach natuurlijk eigenlijk in een kerk moet horen met orgelfuga’s.”
“Das wohltemperierte Klavier, dat in een bekend citaat het Oude Testament van de muziek wordt genoemd, blijft eeuwig fris, omdat die polyfonie zo krachtig is. Dat inzetten van die stemmen kan niet beter op elkaar afgestemd zijn. Je kunt het niet in één keer volgen, net als het door elkaar praten van drie of vier personen. De teksten van Bukowski voegen daar nog een laag aan toe. En die teksten zijn zelf ook weer gelaagd. Ze zijn juicy, verpakt in een bijna seksueel taalgebruik. Ze bekken zo lekker, dat het fysiek een plezier is ze uit te spreken.”
“Het is maar de vraag of die twee sferen zo verschillend zijn. Bukowski is emotioneel, ja, maar die emotie ligt er bij Bach ook, zij het meer verinnerlijkt. Het is moeilijk uit te leggen. De Bach-sfeer is een universum op zichzelf. En het is zeker gebeurd dat Bukowski daarnaar heeft geluisterd, terwijl hij zat te schrijven. Dan had hij altijd de radio aan, op klassieke muziek. Die sfeer oproepen is het mooist. Zoals laatst in Perdu, waar het publiek niet in rijen zit, maar aan tafeltjes met een glas bij de hand.”
Van Ekeren speelt steeds het volledige stuk van Bach en hij zingt daar het volledige gedicht op. En het lijkt alsof die voor elkaar zijn gemaakt. “Ik laat alles zoals het is. Ik verander niks. Ik heb een idee van de lengte, kijk naar de eerste maten en dan doe ik alsof het al af is. Dat is het makkelijkste. Maar dan begint het werk. Ik heb er een intuïtie voor ontwikkeld. Soms zet ik de zang er scheef op, zoals Bluebird op de prelude in gis klein, maar altijd op de thema’s, niet op de divertimenti. Ik kies eerst het gedicht en dan hoor ik meestal welk stuk daarbij past.”
De muziek van Bach is natuurlijk rechtenvrij, maar dat geldt niet voor de gedichten van Bukowski. Van Ekeren moest de erven na lang onderhandelen zesduizend dolaar betalen voor de niet-exclusieve rechten gedurende één jaar. “Ze wilden eerst twaalfduizend en de helft van de opbrengst van de optredens, maar dat ging niet door dankzij de oude uitgever van Bukowski, John Martin, die zijn invloed heeft aangewend bij Bukowski’s vrouw Linda. Ik heb 10 cd’s opgestuurd naar de Verenigde Staten en ik kreeg de boodschap ‘very impressive’ en zo, het bekende Amerikaanse gewauwel. Maar ook: ‘We’re still waiting for the missing cheque.' Dan was het commentaar van Maarten ‘t Hart veel gemeender. Die heeft de cd ook ontvangen en stuurde een enthousiaste e-mail. En dat is toch een Bach-kenner.”

Willem van Ekeren, Bach-Bukowski, vanavond, 20.00 uur ABC (American Book Center) Treehouse, Voetboogstraat 11, Amsterdam, toegang €6. Cd Bach-Bukowski, € 20, www.bach-bukowski.nl